Ο Μύθος της Λίλιθ

Η Λίλιθ είναι μυθικός θηλυκός Μεσοποτάμιος νυχτερινός δαίμονας που σχετίζεται με τον άνεμο και πιστεύεται ότι βλάπτει τα παιδιά. Στο Ταλμούδ και το Μιδράς, η Λίλιθ εμφανίζεται σαν νυχτερινός δαίμονας. Σύμφωνα με κάποια απόκρυφα κείμενα της καθολικής εκκλησίας η Λίλιθ ήταν η πρωτόπλαστη γυναίκα (και φτιαχτηκε οπως ο Αδάμ απο χωμα ,οποτε ηταν ιση του) και όχι η Εύα. Οταν ο Αδάμ προσπαθησε να την καθυποταξει, η Λίλιθ προφερε το ιεροτερο απο τα ονοματα του θεου και υψωθηκε στον ουρανο. Ο Αδάμ παραπονεθηκε στον θεο που της εδωσε την επιλογη ή να υποταχθει στον Αδαμ ειτε να φυγει απο τον Κήπο της Εδέμ και πολλα απο τα παιδια που θα κανει να πεθαινουν. Η Λιλιθ, για να μπορεσει να εχει ελευθερη βουληση διαλεξε να εγκαταλείψει τον Κηπο της Εδέμ. Επειτα τη φυγη της ο Αδάμ νιωθωντας μοναξια παρακαλεσε το θεο που του εδωσε μια γυναικα πιο υποτακτικη, την Εύα.


Αναζητώντας να καλύψουμε το κενό του παραμυθιού μέσα στις μυστικές Γραφές, συναντάμε τον χαρακτήρα της Λίλιθ. Η ιστορία της θηλυκής ανθρώπινης παρουσίας δεν ξεκινά από την Εύα, αλλά από την Λίλιθ που υπήρξε το πρώτο δημιούργημα του Θεού για να συντροφεύσει τον Αδάμ, και όχι μετά την δημιουργία του Αδάμ, αλλά ταυτόχρονα. Ιδού λοιπόν το «λογοκριμένο» κομμάτι του παραμυθιού: Ο Θεός είχε ήδη δημιουργήσει όλα τα ζωντανά πλάσματα της Γης διαχωρισμένα σε αρσενικά και θηλυκά, και το ανθρώπινο είδος δεν θα αποτελούσε εξαίρεση. Έτσι, το επιστέγασμα της μεγαλειώδης δημιουργίας Του ήταν το ανθρώπινο ζεύγος: Ο Αδάμ και η Λίλιθ, που δημιουργήθηκε ταυτόχρονα. Το ζεύγος ζούσε ευτυχισμένο μέσα στον πανέμορφο κήπο που είχε δημιουργήσει ο Θεός γιʼ αυτούς (ο μυθικός κήπος της Εδέμ), μέχρι που ο Σατανάς ήρθε να ταράξει την ηρεμία, διδάσκοντας στην Λίλιθ ότι η ερωτική πράξη δεν είναι μονάχα για αναπαραγωγή αλλά και για απόλαυση. Η Λίλιθ με την σειρά της διδάσκει το ίδιο στον Αδάμ μα ο Θεός δεν το ενέκρινε, χαρακτήρισε την ερωτική πράξη απαγορευμένη απόλαυση όταν δεν γίνεται για αναπαραγωγή και εξοργισμένος εξόρισε την Λίλιθ από τον κήπο της Εδέμ. Η Λίλιθ περιπλανήθηκε μόνη και καταδικασμένη να μην ξαναδεί τον κήπο της Εδέμ, μέχρι που την ξαναπλησιάσε ο Σατανάς, την έκανε γυναίκα του και Αρχόντισσα του Σκότους. Στο μεταξύ, ο Αδάμ την νοσταλγούσε και την αναζητούσε. Ο Θεός μην αντέχοντας να βλέπει το πολυαγαπημένο Του δημιούργημα λυπημένο, έστειλε 3 Αγγέλους να βρουν την Λίλιθ και να την φέρουν πίσω. Οι 3 αυτοί Άγγελοι είναι ο Σανβί, ο Σανσαβί και ο Σαμεγκελάφ. Οι 3 Άγγελοι αναζήτησαν για πολύ καιρό την Λίλιθ, όταν τελικά την συνάντησαν κάπου στην Ερυθρά Θάλασσα. Μέχρι τότε η Λίλιθ είχε πια ασπαστεί οριστικά τον ρόλο της ως Αρχόντισσα του Σκότους, είχε μεταλλαχθεί σε δαιμόνισσα και είχε μάλιστα γεννήσει πάμπολλα παιδιά με τον Σατανά. Οι 3 Άγγελοι της ανέφεραν ότι ο Θεός και ο Αδάμ την συγχωρούν και την θέλουν πίσω, μα η Λίλιθ απάντησε με βρισιές. Οι 3 Άγγελοι απαίτησαν να γυρίσει πίσω, αλλιώς θα έσφαζαν όλα της τα παιδιά. Η απάντηση της Λίλιθ όμως ήταν και πάλι κατηγορηματικά αρνητική, προσθέτοντας μάλιστα κατάρες για τα παιδιά και όλους τους απογόνους του Αδάμ. Έτσι, οι 3 Άγγελοι τήρησαν την απειλή τους σκοτώνοντας τα παιδιά της και επέστρεψαν στον κήπο της Εδέμ. Από εκείνη την στιγμή, η Λίλιθ απέκτησε και τον τίτλο της Παιδοκτόνου, που επιτίθεται στα νεογέννητα μωρά, στις έγκυες γυναίκες που φέρουν αρσενικό έμβρυο καθώς και στα νεαρά αγόρια και τα πνίγει στον ύπνο τους για εκδίκηση. Η ιστορία συνεχίζει λέγοντας πως όταν οι 3 Άγγελοι επέστρεψαν και ανέφεραν στον Θεό το τι συνέβη, Εκείνος για να παρηγορήσει την μοναξιά του Αδάμ, δημιούργησε άλλη μια γυναίκα την Εύα, που όμως δεν ήταν εξίσου τέλειο δημιούργημα όσο υπήρξε αρχικά η Λίλιθ και ο Αδάμ, μιας και η Εύα δημιουργήθηκε από ένα πλευρό του Αδάμ. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν κατά την γνωστή πλέον ιστορία του Αδάμ και της Εύας, και η Λίλιθ ξαναεμφανίζεται αργότερα στον Κάιν κατά την εξορία του και ζευγαρώνει μαζί του, συνεχίζοντας έτσι το ανθρώπινο είδος, μόνο που πλέον το είδος «μολύνθηκε» από την δαιμονική πλευρά της Λίλιθ. Και είναι αυτή η πλευρά που εξορκίζουμε με την βάπτιση… και είναι αυτή η πλευρά που μας επιβάλει να μην πεθάνει κανείς αβάπτιστος και από αυτήν την ιστορία έχει παραμείνει η δοξασία ότι οι αβάπτιστοι νεκροί μετατρέπονται σε δαιμόνια που στοιχειώνουν τους ζωντανούς. Από την ίδια ιστορία έχει παραμείνει και η δεισιδαιμονία να χαράζουν στην κούνια των νεογέννητων, στο κρεβάτι των εγκύων γυναικών και των νεαρών αγοριών, τα ονόματα των 3 Αγγέλων για να κρατήσουν την Λίλιθ μακριά τους…

Τώρα λοιπόν που καλύψαμε το κενό στο παραμύθι των πρωτόπλαστων, ας μιλήσουμε για την Λίλιθ λίγο πιο σφαιρικά:

Αναζητώντας την Λίλιθ Το όνομά της κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από την Σουμεριανή Λιλλάκε και σημαίνει (σε ελεύθερη μετάφραση) «η Θεϊκή Γυναίκα». Εμφανίζεται για πρώτη φορά σε αρχαία Σουμερικά μυστικιστικά γραπτά και φυλαχτά ως Λιλλάκε, που είναι το απόκρυφο όνομα της Θεάς Μπελίλι. Την ξανασυναντάμε με το όνομα Μπααλάτ (που είναι παράφραση του «Μπελίλι») στους Καναήτες. Λίγο αργότερα την ξανασυναντάμε στις Εβραϊκές δοξασίες ως δαιμόνισσα της ερήμου και η πρώτη «επίσημη» εμφάνισή της στο Εβραϊκό και Χριστιανικό δόγμα με το όνομα Λίλιθ, γίνεται με μια πολύ σύντομη αναφορά στην Βίβλο αναφέροντάς την και πάλι ως δαιμόνισσα, καθώς και στα γραπτά της Νεκρής Θάλασσας. Κατά την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ο χαρακτήρας της Λίλιθ ξεκινά πλέον να έχει «πρωταγωνιστικό ρόλο» στις δοξασίες που σχετίζονται με το Σκότος και η πρώτη σοβαρή αναφορά της γίνεται στο Εβραϊκό Ταλμούδ. Πριν όμως από όλες τις προαναφερόμενες γραπτές παρουσίες της, συναντάμε και πολλές (αμφίβολες πρέπει να τονίσω) ταυτίσεις της στις λαϊκές δοξασίες με διάφορες αρχαίες Θεότητες όπως η Εκάτη, η Περσεφόνη, η Ινδική Κάλι και άλλες. Με όλες αυτές τις προ-Εβραϊκές εμφανίσεις της, γεννιέται η απορία για το κατά πόσο η ιστορία της Λίλιθ ως πρωτόπλαστης προϋπήρξε και κρίθηκε απόκρυφη ή προστέθηκε αργότερα. Πάντως σίγουρα λύνει τον γρίφο που δημιουργεί το πρώτο με το δεύτερο Βιβλίο της Γένεσης, αναφέροντας αρχικά στο πρώτο ότι ο Θεός έπλασε τον άνδρα και την γυναίκα ενώ αργότερα στο δεύτερο παρουσιάζοντας τον άνδρα μόνο και με ανάγκη για συντροφιά. Στα Καμπαλιστικά γραπτά η Λίλιθ αναφέρεται κυρίως ως σύντροφος του Σαμαήλ (δηλ. του Σατανά) και ως η θηλυκή έκφρασή του. Αναφέρεται επίσης και ως η προσωποποίηση του πειρασμού καθώς και ως το πρώτο Succubus που επιτιθόταν στον Αδάμ ενώ αυτός κοιμόταν (βλ. κείμενο σχετικά με τα Incubi & Succubi). Την ξανασυναντάμε στην Μεσαιωνική θρησκευτική ζωγραφική, όπου αναπαριστάται ως ο πειρασμός του Αδάμ και της Εύας (ο απαγορευμένος καρπός) είτε ως φίδι με γυναικείο κεφάλι είτε ακόμα μερικές φορές ως κανονική γυναίκα που τους προσφέρει τον καρπό. Αυτό είναι κάτι που μας οδηγεί στο να συνδέσουμε τον Όφι του κήπου της Εδέμ με την Λίλιθ. Φτάνοντας στον 19ο αιώνα, η Λίλιθ απολαμβάνει για άλλη μια φορά την διασημότητα μέσω του ψυχολόγου Κάρλ Γιούγκ, που την χρησιμοποιεί ως έκφραση και προσωποποίηση του αρσενικού άνιμους, δηλαδή την καταπιεσμένη θηλυκή πλευρά του κάθε άνδρα. Κατά τον ίδιο αιώνα, η Λίλιθ ξεκινά αργά αλλά σταθερά να μεταλλάσεται από πλάσμα δαιμονικό σε σύμβολο θυληκότητας. Πάμπολλες φεμινίστριες την λατρεύουν ως το αυθεντικό θυλυκό ίδαλμα που απαρνείται ακόμα και τον κήπο της Εδέμ για χάρη της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της, και φυσικά η δαιμονική και παιδοκτόνος πλευρά της τώρα παραμερίζεται και απορρίπτεται. Τα νεοπαγανιστικά κινήματα (όπως το Wicca) αποδέχονται την Λίλιθ ως Θεότητα-Προστάτιδα της σκοτεινής γυναικείας πλευράς αλλά και του γυναικείου ερωτισμού, θέλωντας έτσι να δείξουν ότι αντιτίθενται στην φαλλοκρατική καθημερινότητα. Λατρεύεται όμως μέχρι της μέρες μας και από διάφορα σκοτεινά τάγματα με την αρχική της μορφή, ως Αρχόντισσα του Σκότους δηλαδή, καθώς και ως η Ηγέτιδα των άϋλων Βαμπίρ (incubi & succubi).
Η Λίλιθ είναι η μυθολογική πρώτη σύζυγος του Αδάμ. Όπως και ο Αδάμ δημιουργήθηκε από τον Θεό "από το χώμα της Γης... κατ' εικόνα του Θεού Αυτός τους δημιούργησε, άνδρα και γυναίκα τους δημιούργησε" (Γένεση 1:27) ως πρώτη αναφορά ανθρώπινης ζωής στην Βίβλο. Η Εύα έρχεται μετά, δημιουργημένη από το πλευρό του Αδάμ καθώς κοιμόταν: "... και θα ονομαστεί Γυναίκα, αφού αυτό πάρθηκε από Άνδρα" (Γεν. 2:24) Αυτή η φανερή αντίθεση μπορεί να εξηγηθεί μόνο με την προϋπόθεση της ύπαρξης θηλυκού ανθρώπου πριν την Εύα. Και αφού μόνο η Εύα αναφέρεται στον κήπο της Εδέμ, η πρoκάτοχός της θα πρέπει να έφυγε πριν το όλο σκηνικό. Η απουσία της Λίλιθ από την Βίβλο εξηγείται λόγο της πατριαρχικής αντίληψης και επιβολής των Ιουδαίων/Χριστιανών. Ο Σημιτικός θρύλος περιγράφει την Λίλιθ να αρνείται την επιβολή του Αδάμ (σεξουαλικά κατά το να είναι "από κάτω"), και σε στιγμή πικρίας ξεστόμισε το ιερότερο των ονομάτων του Θεού και πέταξε στον αέρα, με αποτέλεσμα να διωχτεί από τον Θεό στην έρημο. Η μόνη αναφορά στις τωρινές γραφές τις Βίβλου είναι κατά Ιεζεκίλ, όπου μιλάει για την ζωή της στην έρημο. Η Λίλιθ περιγράφεται με διάφορες μορφές (όπου αγαπημένη μου είναι ως Άγγελος με μαύρα φτερά) που επισκέπτεται τα όνειρα ανδρών και συνευρίσκεται μαζί τους- το πρώτο Succubus και μητέρα των Incubus και Succubus. Άλλοι παρόμοιοι μύθοι την παρουσιάζουν ως εξής: Να επιστρέφει στην Εδέμ με την μορφή του Ερπετού, που δελέασε την Εύα με το Καρπό του Δέντρου της Γνώσης. Ως την ερωμένη του Lucifer στην κόλαση, μα αποδείχτηκε να είναι ανυπόταχτη ακόμα και στον Πρίγκιπα του Σκότους, ο οποίος την έδιωξε στην έρημο για άλλη μια φορά. Ως το πρώτο Βαμπίρ, που ήρθε στον Κάιν αφού αυτός εγκαταλείφθηκε από τον Θεό για τον φόνο του Άβελ, και μαζί άρχισαν την εξάπλωση του Βαμπιρισμού στον κόσμο. Ως η μητέρα των "Λίλουμ", των Γήινων δαιμόνων. Στην αρχαία Σουμέρια η Λίλιθ ήταν Θεότητα και το "αριστερό χέρι" της Μεγάλης Θεάς Inanna. Την υπηρετούσε φέρνοντας τους άνδρες στον ναό της Θεάς, για να την υπηρετήσουν μαζί με τις ιέρειες. Στον μυστικισμό της Qabbalah, η Λίλιθ συσχετίζεται με την θέση της σελήνης πάνω στο Qliphotic Tree, τον "Κόσμο των Επιπέδων" που εμπεριέχει την "αρνητική" και σκοτεινή ενέργεια. Η Λίλιθ επίσης αντιστοιχίζεται με τις θεότητες Abyzu και Ardat Lili. Τέλος, στους Σημιτικούς λαούς της Μεσοποταμίας ήταν αρχικά μορφή παρόμοια με αυτήν της Λιλ, Σουμέρια Θεά των καταστροφικών ανέμων και καταιγίδων. Αργότερα στην ανατολή παρομοιάσθηκε με την Lamashtu, ένα δαιμονικό θηλυκό πνεύμα γνωστό στην Συρία ως η δολοφόνος των βρεφών. Εδώ απέκτησε και τους χαρακτηρισμούς ως φτερωτός γυναικείος δαίμονας της νύχτας (Talmud), ως επικίνδυνο Βαμπίρ και Succubus (Zohar), ως η μητέρα των Incubi και Succubi και ως νυχτερινής κουκουβάγιας (Βίβλος).

Posted in: Μύθοι